روز گذشته شاخص کل بورس 456 واحد (معادل 72/ 0درصد) کاهش یافت و به این ترتیب، سود کسب شده از ابتدای سال بازار سهام تخلیه شد اگرچه برآورد کارشناسان در روزهای گذشته بیانگر رسیدن به کف قیمت‌ها بود اما ریزش روز گذشته نشان‌دهنده افزایش ریسک گریزی معامله‌گران در شرایط فعلی است.
به نظر می‌رسد فقدان قدرت پیش‌بینی مسیر حرکتی بازار سهام در کوتاه مدت و روند نسبتا زمان بر لغو تحریم‌ها و محسوس شدن تاثیر آن بر بورس از عوامل تاثیرگذار بر افزایش ابهامات و ریسک‌گریزی سهامداران باشد. از سوی دیگر گرچه جراحی‌های اقتصادی دولت برای مهار تورم در دو سال گذشته به پایان خود نزدیک شده‌اند اما برخی سهامداران در مقایسه‌ای اشتباه همچنان سیاست‌های انقباضی دولت در ابتدای فعالیت خود را به آینده تعمیم می‌دهند. در کنار این عوامل، چنانکه در گزارش‌های روزهای گذشته اشاره شد، مساله تسویه اعتباری برخی کارگزاری‌ها در ماه جاری نیز از دیگر عواملی است که احتمالا بر فشار فروش روزهای گذشته افزوده است.
محمد موسی‌زاده در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مهمترین عوامل افزایش‌دهنده بی‌اطمینانی و ریسک‌گریزی در شرایط فعلی را چنین تبیین کرد: در حال حاضر ابهاماتی در کل اقتصاد کشور و به تبع آن در بازار سهام وجود دارد که به کاهش ریسک‌پذیری معامله‌گران دامن زده است. این ابهام‌ها و بی‌اطمینانی‌ها را می‌توان در دو منبع کلی جست‌وجو کرد. عامل اول ایجاد‌کننده ابهامات و ناتوانی کلی سهامداران در پیش‌بینی شرایط آینده بازار است. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی بسیاری از سهامداران امکان تحلیل وضعیت بازار در کوتاه‌مدت را ندارند و ترجیح می‌دهند از ورود به بازار و پذیرش ریسک پرهیز کنند.
عامل موثر دیگر در افزایش ریسک‌گریزی معامله‌گران را باید در مساله مذاکرات هسته‌ای و تاثیرات آن بر بازار جست‌وجو کرد. در ماه‌های گذشته و با انتشار اخبار خوش‌بینانه از روند مذاکرات و لغو تحریم‌ها شاهد واکنش‌های مثبتی از طرف بازار بودیم و این تصور وجود داشت که مشکلات به سرعت مرتفع خواهند شد اما ادامه یافتن بیم و امیدها و ذات زمانبر تحولاتی که به لغو تحریم‌ها و گشایش‌های اقتصادی منجر خواهند شد، باعث افزایش ابهامات در بازار سهام شده است.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: مساله اصلی در تحلیل ریسک‌گریزی سهامداران دید کوتاه‌مدت آنها است. حل ابهامات ذکر‌شده نیازمند سپری شدن زمان است به‌طوری که باید گفت مهم ترین هزینه‌ای که در شرایط فعلی باید بپردازیم هزینه مرور زمان تا رسیدن به نتایج ملموس و رشد اقتصادی است؛ رشدی که می‌تواند رونق بورس را نیز در پی داشته باشد.
بیم و امید مذاکرات هسته‌ای
واکنش بازار سهام به نتایج مذاکرات هسته‌ای را می‌توان در سه برهه اصلی بررسی کرد. اولین تاثیر قابل توجه که به ایجاد خوش‌بینی‌هایی در بازار منجر شد برگزاری مذاکرت ژنو بود. مذاکرات ژنو در 23 و 24 مهرماه آغاز و خوش‌بینی‌های حاصل از برگزاری آن باعث روند حرکتی مثبت بازار شد. مذاکراتی که ادامه آن تا سوم آذرماه بدون نتیجه خاتمه یافت و بازار نیز پس از آن شاهد ریزش بود. مذاکرات لوزان دیگر نقطه تاثیرگذار بر بازار بود که به تفاهم هسته‌ای لوزان انجامید. بیانیه‌ای که در 13 فروردین میان ایران و گروه 1+5 در لوزان سوئیس منعقد شد و موجب رونق بازار از ابتدای سال تا میانه فروردین ماه بود. رونقی که پایدار نبود و وجود برخی ابهامات در تفاهم لوزان باعث از میان رفتن آن شد.
نهایتا در ۲۳ تیرماه مذاکرات به دستیابی به توافق جامع و نهایی با گروه 1+5 منجر شد. مذاکرات 17روزهای که تا رسیدن به توافق عامل رشد بازار بود. روند رو‌به رشدی که پس از اعلام حصول توافق نهایی از میان رفت. به این ترتیب تحلیل روند تاریخی مذاکرات از مهر سال گذشته نشان‌دهنده به‌وجود آمدن برخی امیدها در هر دور از مذاکرات و از میان رفتن آنها در مدتی کوتاه است. بر این اساس تضاد روند زمانبر حصول توافق هسته‌ای و تاثیرگذاری واقعی آن بر بازار با دید کوتاه مدت سهامداران از عوامل افزایش‌دهنده ریسک‌گریزی معامله‌گران بوده است.
سیاست‌های انقباضی دولت
دولت یازدهم در دو سال آغازین فعالیت خود هدف‌گذاری‌های کلان اقتصادی را بر مهار تورم متمرکز کرد. اعمال سیاست‌های انقباضی پولی و انضباط مالی در دوران آغاز فعالیت این دولت به مهار تورم انجامید با این حال این سیاست‌ها به تعمیق رکود نیز منجر شد. در شرایط فعلی اما دولت موفق به کنترل تورم و رساندن نرخ آن به سطوحی کمتر از 15درصد شده است و احتمال دستیابی به هدف تورم تک رقمی نیز تا پایان سال وجود دارد. به این ترتیب به نظر می‌رسد دولت پس از مهار تورم بر سیاست‌های رکودزدایی متمرکز شود. سیاست‌هایی که می‌توانند با فراهم کردن امکان ورود منابع بیشتر نقدینگی بازار سهام را تقویت کنند. بنابراین، تعمیم دهی روند گذشته به آینده در میان بسیاری از سرمایه‌گذاران موجب افزایش فشار فروش توسط آنها شده است.
در بازار چه گذشت؟
روز سه‌شنبه شاخص کل بورس ریزش 72/ 0درصدی را تجربه کرد تا در ارتفاع 62 هزار و 536 واحدی بایستد. تاثیرگذارترین نمادهای روز گذشته بازار که منجر به کاهش شاخص کل شدند نمادهای شبندر، پارسان، وبملت، وغدیر و شپنا بودند. 5 نمادی که در مجموع 50 درصد از افت شاخص را رقم زدند. همچنین نمادهای بانک کارآفرین، بانک خاورمیانه، پتروشیمی پردیس و صنایع پتروشیمی خلیج فارس بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص کل داشتند.
بررسی میزان مشارکت معامله‌گران حقیقی و حقوقی در موثرترین نمادهای روز گذشته بازار نشان‌دهنده حضور پر‌رنگ‌تر حقیقی‌ها در فروش این نمادها است به شکلی که 8/ 76درصد از حجم خرید و 3/ 99 درصد از حجم فروش نماد شبندر، 5/ 33 درصد از حجم خرید و 1/ 71 از حجم فروش پارسان، 7/ 54 درصد از حجم خرید و 4/ 99 درصد از حجم فروش بانک ملت، 8/ 30 درصد از حجم خرید و 3/ 83 درصد از حجم فروش وغدیر و 6/ 75 درصد از حجم خرید و 2/ 96 درصد از حجم فروش شپنا در اختیار معامله‌گران حقیقی بود. حجم معاملات روز گذشته بورس با 21 درصد کاهش به 301 میلیون سهم رسید و ارزش معاملات نیز با کاهش 18درصدی 558 میلیارد ریال بود. همچنین روز سه‌شنبه نماد معاملاتي شركت كابل البرز با توجه به ارائه اطلاعات پيش‌بيني سال مالی منتهي به 31 شهریور سال 1395 بازگشایی و معامله شد. نماد معاملاتي شركت جوشكاب يزد نیز با توجه به اعلام پيش‌بيني درآمد هر سهم سال مالی خود بدون محدوديت نوسان قيمت با استفاده از مكانيزم حراج تك قيمتي آماده انجام معامله بود که کشف قیمت نشد.
در پايان معاملات دیروز نمادهای معاملاتي شركت‌هاي ملي صنايع مس ايران و گروه صنعتي پاكشو جهت برگزاري مجمع عمومي عادي به‌طور فوق‌العاده به منظور انتخاب اعضاي هيات مديره و شركت سرمايه‌گذاري دارويي تامين جهت برگزاري مجمع عمومي عادي سالانه به منظور تصويب صورت‌هاي مالي، متوقف شدند.
تحولات فرابورس
آیفکس روز سه‌شنبه را با کاهش 4/ 7واحدی (05/ 1 درصد) پشت سر گذاشت تا در پایان معاملات به رقم 8/ 688 واحد برسد. نمادهای معاملاتی شرکت‌های پتروشيمي زاگرس، پالايش نفت تهران، پتروشيمي مارون، فولاد هرمزگان جنوب، پالايش نفت شيراز و پتروشيمي خراسان به ترتیب بیشترین تاثیر را بر کاهش شاخص کل داشتند به شکلی که 87 درصد از افت شاخص را رقم زدند. همچنین گروه پتروشیمی سرمایه‌گذاری ایرانیان با نماد معاملاتی پترول بیشترین اثر مثبت را بر شاخص کل داشت. روز گذشته در معاملات نمادهای تاثیرگذار بر شاخص کل حضور معامله‌گران حقیقی به شدت پررنگ بود. این معامله‌گران 100 درصد حجم خرید و فروش نمادهای زاگرس، شتران، هرمز و شراز را به خود اختصاص دادند. حجم معاملات فرابورس در روز گذشته 8/ 5 میلیارد سهم و ارزش معاملات 10 هزار و 750 میلیارد ریال بود.
روز سه‌شنبه ثبت معاملات توافقي نماد معاملاتی شركت صنايع پتروشيمي زنجان برای برگزاري مجامع عمومي عادي سالانه و فوق‌العاده و ثبت معاملات توافقي نماد معاملاتي شرکت گسترش صنايع پيام در نماد لپيام، با توجه به عدم اظهار نظر حسابرس نسبت به‌صورت‌هاي مالي سال 1390 در پايان معاملات متوقف شد. همچنین روز گذشته نماد معاملاتي شركت اعتباري كوثر مركزي با نماد معاملاتی وكوثر در بازار دوم فرابورس گشايش یافت. نمادی که با 20 درصد افزایش قیمت، بیشترین افزایش قیمت در میان نمادهای فرابورس را نیز به خود اختصاص داد.