ادامه انتظار هسته‌اي و اظهارات ضد و نقيض براي سرانجام مذاكرات سياسي آينده، كافي بود تا بازار سهام ايران در نخستين روز معاملاتي هفته افت سنگيني را تجربه كند.
شاخص كل بورس اوراق بهادار تهران روز گذشته با افت 270 واحدي مواجه شد، تا بزرگ‌ترين افت خود را در سال جاري به ثبت برساند. با اين افت يك درصدي، شاخص بورس به ارتفاع 26 هزار و 365 واحدي سقوط كرد و بازدهي بازار سهام از ابتداي سال جاري تاكنون به سطح 8/1 درصد محدود شد. اين بزرگ‌ترين افت بازار در سال جاري محسوب مي‌شود، تا جايي كه پيش از اين بيشترين تنزل شاخص بورس در سال 91 مربوط به تاريخ ششم خردادماه سال جاري بود كه طي آن شاخص بورس افت 182 واحدي را تجربه كرده بود. همچنين با اين افت سنگين به نظر مي‌رسد كه «پي بر اي» 6 مرتبه‌اي پايان ارديبهشت ماه سال جاري به زير اين عدد رسيده است، هرچند با توجه به EPS محافظه‌كارانه شركت‌ها براي سال 91 و احتمال اينكه بيشتر شركت‌ها بالاتر از EPS اوليه اعلامي سود محقق خواهند كرد، پي بر اي واقعي بازار زير عدد 5 مرتبه ارزيابي مي‌شود، معياري كه درجه پايين ريسك در بازار سهام را نمايش مي‌دهد.
قاطبه كارشناسان حكمفرمايي چنين شرايطي در بازار سهام را به دو موضوع اساسي نسبت مي‌دهند يكي ادامه انتظارها براي به سرانجام رسيدن ماجراي پرونده هسته‌اي و ديگري عرض‌اندام قدرتمند بانك‌ها در برابر بورس با اعطاي سود 20 درصدي به مردم. سودهايي كه در بخش اوراق مشاركت دريافت آنها نه سالانه بلكه هر 3 ماه يك بار و بدون هيچ گونه ريسكي امكان‌پذير است. اين اتفاق در عمل جذابيت بازار سهام كه ريسك جزو لاينفك آن است را تا حد زيادي از بين برده است. هرچند اميدي هم به اصلاح نرخ سود بانكي و كاهش آن نيست، چراكه اين اتفاق مي‌تواند احتمال سركشي مجدد بازارهاي ارز، طلا، سكه و مسكن را مثل اواخر سال گذشته تكرار نمايد، اتفاقي كه مسوولان اقتصادي به شدت از تكرار وقوع آن اجتناب مي‌كنند. حال در شرايط كنوني فعالان بازاري كه از ابتداي سال جاري تاكنون نظاره‌گر كاهش بيش از 18 هزار ميليارد توماني ارزش بورس تهران هستند، با چند پرسش اساسي مواجهند. اينكه آيا بازار بيش از اين افت مي‌كند؟ آيا بورس همچنان هم براي سرمايه‌گذاري جذاب است و اين كه آينده چه مي‌شود؟
آغاز حمايت جدي از بازار
اما در پي افت يك درصدي بازدهي بورس تهران در روز گذشته رييس سازمان بورس و اوراق بهادار از آغاز حمايت جدي از بازار سهام خبر داد. علي صالح‌آبادي در گفت‌وگو با دنياي اقتصاد با تاكيد بر اينكه بيشتر شركت‌هاي حاضر در بازار سرمايه از شرايط مناسبي برخوردارند، تاكيد كرد: تاثيرپذيري بازار سهام از رخدادهاي غيراقتصادي افزايش يافته است، حال آنكه شركت‌هاي بورسي امسال همواره سودهاي خود را با افزايش پيش‌بيني كرده‌اند و از وضعيت بنيادي بسيار مناسبي برخوردارند. وي افزود: اين شرايط سبب شده تا در مذاكره با بازيگران حقوقي تاكيد كنيم كه از امروز به صورت جدي از سهام زيرمجموعه خود حمايت كرده و به بازارسازي سهام در بورس تهران بپردازند، بر اين اساس پيش‌بيني مي‌شود كه وضعيت بازار سهام طي هفته جاري بهبود يابد. وي در برابر اين سوال كه چرا به‌رغم رشد قيمت دلار سهام صادركنندگان در بورس منفي است، گفت: معامله‌گران بورس با توجه به جو رواني موجود به پتانسيل بزرگان بازار توجه نمي‌كنند، تا جايي كه به‌رغم رشد قيمت دلار، سهام صادركنندگان رشدي نداشته است، حال آنكه براساس نظر سازمان حسابرسي، اين شركت‌ها براساس دلار آزاد و توافقي مي‌توانند فروش صادراتي خود را در بودجه به عنوان درآمد لحاظ كنند، بر اين اساس مي‌توان گفت كه شركت‌هاي بورسي شرايط بسيار خوبي دارند، مانند سنگ‌آهني‌ها، فولادسازان و پتروشيمي‌ها كه بر مبناي ارز آزاد محصولات خود را به فروش مي‌رسانند. سخنگوي سازمان بورس در ادامه از دور جديد شفاف‌سازي شركت‌ها در بورس تهران خبر داد و گفت: اداره ناشران سازمان بورس از امروز شفاف‌سازي جامعي را از بزرگان بازار دريافت مي‌كند تا براساس اين شفاف‌سازي‌ها، تصوير بنيادي و حال و روز كنوني شركت‌ها به همراه پتانسيل‌هاي اين بنگاه‌هاي اقتصادي روشن‌تر و شفاف‌تر شود. وي تاكيد كرد: در حال حاضر متغير نقدشوندگي بازار در شرايط خوبي است و سازمان بورس سعي مي‌كند تا با مذاكره با حقوقي‌ها و انجام عمليات بازارگرداني قدرت نقدشوندگي سهام در بازار افزايش يابد. بالاترين مقام نظارتي بورس به سرمايه‌گذاران بازار سهام توصيه كرد كه در شرايط كنوني از هرگونه رفتار هيجاني بپرهيزند و در تصميمات خود به پتانسيل‌هاي بنيادي بازار سهام نيز توجه كنند. وي گفت: قيمت سهام در بورس تهران در خيلي از نمادها به ويژه بزرگان بازار در كف قرار دارد و به نظر مي‌رسد كه سهام برخي از شركت‌ها، امكان افت بيشتر از سطوح كنوني نداشته باشند، بر اين اساس بهتر است سرمايه‌گذاران با طمأنينه و آرامش منتظر تحولات آتي باشند و سهام خود را با زيان نفروشند.
اين افت بازار رواني است
معاون سازمان بورس نيز در گفت‌وگو با خبرنگار دنياي اقتصاد درباره كاهش يكباره قيمت‌ها در بورس گفت: به نظر مي‌رسد، اين افت بيشتر ناشي از آثار رواني است، زيرا شركت‌هاي بزرگ بورس P/E جذابي براي خريد دارند و كساني كه به طور مستقيم درگير بازار هستند از اين موضوع آگاهي دارند، بنابراين نبايد اجازه داد اثر رواني بيش از حد بازار ما را تحت تاثير قرار دهد.
سيدعلي حسيني افزود: از سوي ديگر 30 شركت بزرگ بورس كه 75 درصد ارزش بازار را در اختيار دارند، با افزايش سودآوري در مقايسه با سال قبل روبه‌رو شده‌اند كه اين مساله قابل توجه است و سرمايه‌گذاران حقوقي هم به اين موضوع واقفند و عكس‌العمل لازم را نشان مي‌دهند. معاون سازمان بورس درباره تاثيرگذاري نرخ اوراق مشاركت بر جذب منابع مالي گفت: ما از اين بابت نگراني نداريم، ضمن اينكه امكان سرمايه‌گذاري در اين اوراق در بازار سرمايه نيز وجود دارد. از سوي ديگر در مورد نرخ اين اوراق نمي‌توانيم اظهارنظر كنيم زيرا اين نرخ در چارچوب سياست‌هاي بانك مركزي تعيين شده است.
توجه به وزن اخبار
حسيني درخصوص تاثير مسائل سياسي بر بازار سرمايه توضيح داد: تحليل منطقي خبرها و انعكاس آن در بازار، طبيعي است، اما نبايد اين عكس‌العمل‌ها بيش از حد و مقطعي باشد و نبايد اين اخبار را به صورت لحظه‌اي در بازار دخالت داد. معاون سازمان بورس تاكيد كرد: به اخبار بايد متناسب با ارزش‌شان، وزن داده شود و تجربه نشان داده است، آنها كه عجولانه تصميم گرفته‌اند با زيان مواجه شده‌اند و سرمايه‌گذاران بلندمدت نيز از منافع بازار برخوردار شده‌اند. وي در پايان گفت: پيش‌بيني آينده بورس براساس تحليل صنايع و شركت‌هاي موجود در بازار صورت مي‌گيرد و براساس اطلاعات موجود، شركت‌ها به لحاظ بنيادي، مشكل خاصي ندارند و وضعيت آنها رو به بهبود است، اما بايد با نگاه بلندمدت به بازار نگاه كنيم.
پوشش نامطلوب اخبار سياسي
عليرضا عسگري ماراني نيز معتقد است: افت سنگين روز گذشته بازار به دنبال ريزش‌هاي چند روز اخير معاملات بورس بوده است، به طوري كه كاهش حجم مبادلات بازار در روزهاي اخير، بهانه‌اي براي افت سنگين ديروز بوده است. اين كارشناس بازار سرمايه در گفت‌وگو با دنياي اقتصاد در ادامه اظهار داشت: ريسك سيستماتيك سياسي عمده دليل افت سنگين ديروز بوده است؛ پوشش نامطلوب اخبار سياسي باعث عكس‌العمل منفي بازار شد و حساسيت موجود را نمايان‌تر ساخت. از طرفي ديگر به دليل نبود اخبار خوش در صنعت و توليد، حجم سرمايه‌ها از بورس به سمت بازار پول حركت كرده است كه اخبار ضد و نقيض حاكم بر بازار به خصوص در سال جديد شاهد اين ادعاست. وي ادامه داد: به طور مثال عوارض 70 درصدي صادرات از شركت‌هاي سنگ‌آهني كه البته لغو شد به همراه برداشت پول از حساب بانك‌ها يا تسعير نرخ ارز و توقف طولاني‌مدت شركت‌هاي پتروشيمي از اخبار ناخوشايند سال جاري بازار است. ماراني ادامه داد: اخبار يادشده ضربه محكمي به بدنه بازار وارد ساخت و افزايش نرخ بهره اوراق سپرده بانكي و بازخريد سكه نيز مزيد بر علت شد تا افت ديروز به وقوع بپيوندد.
وي تصريح كرد: در واقع اكنون بازار سرمايه با P/E 6 مرتبه بايد با بازار پولي رقابت كند كه P/E آن در حدود 2/3 است كه آن هم معاف از ماليات است.
اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه افزود: به شرطي بازار سرمايه در اين رقابت پيروز خواهد شد كه اخبار خوبي از اوضاع سياسي منتشر شود.
وي ادامه داد: اما اين نكته را نبايد فراموش كرد كه اقتصاد كشور و پتانسيل بازار بالاست؛ با نگاه ميان‌مدت و صبر بيشتر مي‌توان به موفقيت بالايي در اين زمينه دست يافت.
بازار برمي‌گردد
اين كارشناس بازار سرمايه معتقد است: فشار فروش سهام حداكثر تا روز دوشنبه ادامه خواهد يافت و اميدواري به اخبار سياسي خوشايند از جلسه آينده باعث كم شدن فشار فروش در روزهاي پاياني هفته خواهد شد به طوري كه خريد سهام نسبت به عرضه و فروش آن پيشي خواهد گرفت.
ماراني در ادامه اظهار كرد: در اين ميان سرمايه‌گذاراني نيز هستند كه شرايط موجود را به عنوان فرصتي براي سرمايه‌گذاري جديد و كسب سود مي‌دانند و به ريسك موجود به عنوان امتياز مطلوب براي سودآوري بالا نگاه مي‌كنند.
ماراني در ادامه سخنانش به افزايش نرخ سود اوراق مشاركت به 20 درصد اشاره و اظهار كرد: افزايش نرخ سود اوراق بدون توجه به ديگر بازارها يك تصميم غيرمنصفانه بود؛ در فضايي كه مكانيزم بازار سرمايه بر مبناي عرضه و تقاضاي واقعي در چرخش است، توانايي رقابت با چنين بازاري وجود ندارد.
وي ادامه داد: چنانچه نرخ سود اوراق مجدد كاهش يابد تقاضا براي بازار سرمايه افزايش خواهد يافت. اين نكته را نيز نبايد فراموش كرد كه توانايي مديريت سود 20 درصدي بسيار سخت است و در آينده‌اي نه چندان دور اين نرخ تعديل خواهد يافت.
چشم‌ها را بايد بست!
اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه افزود: امسال سال سختي براي سرمايه‌گذاران و سهامداران است؛ بايد پرتفوي مناسب را تنظيم كرد، چشم‌ها را بست و تا آخر سال به حركت ادامه داد.
ماراني تاكيد كرد: در اين شرايط نبايد تحت تاثير اخبار سياسي و اجتماعي و در واقع پيچيدگي‌هاي داخلي و خارجي قرار گرفت و به اين ترتيب مي‌توان با نگاه بلندمدت به سود مطلوب دست يافت.
چشم‌انداز مذاكرات بازار را منفي كرد
در همين حال مديرعامل سرمايه‌گذاري آوين با اشاره به دلايل 4گانه براي افت بازار گفت: اولين دليل را مي‌توان در افزايش نگراني‌ها در مذاكرات سياسي مشاهده كرد كه باعث مي‌شود چشم‌انداز منفي از مذاكرات آينده در مسكو ايجاد شود.
مجتبي كامل‌نيا افزود: دومين نگراني بازار در حال حاضر در حوزه مربوط به بازارهاي جهاني است كه به دليل افزايش نگراني در اتحاديه اروپا ايجاد شده است. اين نگراني‌ها با توجه به كاهش رشد اقتصادي چين، تاكيد آلمان بر سياست‌هاي رياضتي براي حل مشكلات اقتصادي كشورهاي بحران‌زده و شرايط نه چندان مناسب آمريكا همگي قيمت جهاني فلزات و بهاي نفت را تحت تاثير قرار داده است.
اين كارشناس بازار سرمايه خاطرنشان كرد: در سومين مساله معامله‌گران بازار سرمايه با افزايش نرخ تورم در سه ماهه اخير مواجه بوده‌اند كه باعث افزايش نرخ بازده مورد انتظار در ميان فعالان بازار سرمايه مي‌شود. بر اين اساس با افزايش بازده مورد انتظار سرمايه‌گذاران، P/E بازار به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد و كف‌هاي جديدي از قيمت‌ها پيش روي بازار قرار مي‌گيرد كه در بازار ديروز صف‌هاي فروش سنگيني را تشكيل داد. كامل‌نيا عامل چهارم در افت بازار را ناشي از جذابيت اوراق مشاركت 20 درصدي به خصوص در ميان حقوقي‌ها دانست و افزود: كسب بازدهي 20 درصدي بدون ريسك در شرايط كنوني به دليل اينكه ابزار مطمئني است، جذابيت زيادي را ميان معامله‌گران ايجاد كرده است.
وي ادامه داد: نرخ 20 درصدي اوراق مشاركت با توجه به نرخ تورم 2/22 درصدي در پايان ارديبهشت ماه نه تنها بالا نيست بلكه پايين هم است. هرچند جذابيت نرخ 20 درصدي اوراق به ضرر بازار سرمايه است و خروج نقدينگي را رقم مي‌زند، اما اين نرخ بايد تابعي از تورم باشد و به تنهايي نبايد دستخوش تغيير شود، زيرا اين اقدام تنها نقدينگي را از بانك‌ها هم خارج مي‌كند.
مديرعامل سرمايه‌گذاري آوين با بيان اينكه عدم اعتماد درخصوص مسائل سياسي، نگراني‌هايي را ايجاد كرده است، گفت: پيش‌بيني روند بازار در اين شرايط بسيار سخت است. بنابراين سهامداران در شرايط حاضر بايد سبدي از سهام، اوراق و سكه و ارز را داشته باشند تا بتوانند ريسك‌هاي پيش‌رو را پوشش دهند.
چرا بازار صبر و تحمل ندارد
فريبرزپرنا مديرعامل شركت كارگزاري اميد سهم نيز در گفت‌وگو با خبرنگار دنياي اقتصاد در اشاره به افت يك درصدي بازدهي بورس تهران اظهار كرد: به‌رغم اعلام مسوولان كشور مبني بر عدم وجود نگراني درخصوص مذاكرات بين‌المللي پيرامون مسائل هسته‌اي، در حال حاضر تصميمات در بورس تهران بدون توجه به منطق اقتصادي اخذ مي‌شود به طوري كه با توجه به قرار داشتن در فصل مجامع، با تقسيم سود نقدي و كاهش قيمت سهام شركت‌ها، نبايد قيمت‌ها در بورس تهران از كاهش برخوردار شود.
وي بازار سرمايه را به شخصي عجول فاقد صبر و تحمل توصيف كرد كه خواستار حصول نتيجه سريع، مثبت و ملموس از مذاكرات سياسي است؛ در واقع درحالي عدم حصول اين مساله منجر به بروز التهاب در بازار سرمايه شده است كه در مذاكرات سياسي فرآيند هماهنگي ميان كشورها زمان‌بر است.
وي همچنين از نگراني بازار سرمايه از پيش رو بودن زمان بررسي اعمال تحريم نفتي ايران از سوي اتحاديه اروپا به عنوان عاملي نام برد كه مي‌تواند روند منفي كاهش قيمت‌ها در بازار سرمايه را ادامه دار كند.
اين كارشناس بازار سرمايه از تعيين نرخ‌هاي سود بالا براي اوراق مشاركت و سپرده‌هاي بانكي انتقاد كرد كه منجر به تحت‌الشعاع قرار دادن سودآوري شركت‌هاي بورسي شده است. به گونه‌اي كه به جاي بكارگيري سرمايه‌ها در فعاليت‌هاي مولد و اقتصادي در بازار سرمايه، نقدينگي موجود در كشور به سمت بانك‌ها براي دريافت سود سپرده‌ها هدايت يافته است.
به گفته وي، كمبود نقدينگي در بازار تقاضا در بورس تهران را با مشكل مواجه ساخته است كه در چنين شرايطي انتظار مي‌رود وزارت امور اقتصاد و دارايي به عنوان متولي بورس با تزريق نقدينگي به اين بازار، از نگراني سرمايه‌گذاران بكاهد.
پرنا منفي بودن بورس تهران را سيگنالي منفي براي ساير بخش‌هاي اقتصادي عنوان كرد كه نوسان 4 درصدي در بورس مي‌تواند قيمت سهام را از افت بيشتري برخوردار كند كه اين مساله در كاهش 50 درصدي سهام برخي از شركت‌ها از ابتداي سال تاكنون مشهود است.
يك پيشنهاد براي رونق بازار
وي پيشنهاد داد: با توجه به گره خوردن سرنوشت بازار سرمايه به مسائل بين‌المللي، مي‌توان با كاهش 2 تا 3 درصدي سود اوراق مشاركت و سپرده‌هاي بانكي منجر به ايجاد انگيزه براي ورود سرمايه‌ها به اين بازار شد.
مدير عامل شركت كارگزاري اميد سهم قيمت سهام شركت‌ها در وضعيت كنوني را در پايين‌ترين سطح خود ارزيابي كرد كه فرصت مناسبي را براي سرمايه‌گذاري از سوي فعالان حقيقي و حقوقي بازار سرمايه فراهم ساخته است.
سلب اعتماد از بازار
يك كارگزار بورس در اين باره به خبرنگار ما گفت: در شرايطي كه امكان كسب سود بالاتر در بازارهاي رقيب وجود دارد، بازده مورد انتظار سرمايه‌گذاران در بورس افزايش مي‌يابد كه اين امر موجب كاهش P/E بازار خواهد شد و تداوم اين شرايط به افت بازار دامن خواهد زد. محمد كفاش افزود: در حال حاضر يك جو رواني منفي بر بازار حاكم شده است و بيشتر فروشندگان، زيان شناسايي مي‌كنند، در حالي كه تا يك ماه قبل به سهم‌هايي كه در حال حاضر مي‌فروشند، اعتقاد كامل داشتند. وي خاطرنشان كرد: در حال حاضر بيشتر كارمزد كارگزاران از محل فروش حاصل مي‌شود و خريدار چنداني در بازار وجود ندارد و سرمايه‌گذاران حقوقي فعاليتي در بازار ندارند.
كفاش در ادامه به نرخ اوراق مشاركت اشاره كرد و گفت: در حال حاضر نرخ سود اوراق مشاركت، 20 درصد است و برخي بر اين باورند كه اين اوراق جزو بازار سرمايه است در حالي كه اين اوراق رقيب بورس به شمار مي‌روند.
وي تاكيد كرد: اگر بخواهيم شاهد حركت بازار سرمايه باشيم بايد نرخ اوراق مشاركت كاهش يابد.
تفاوت افق ديد مسوولان و سرمايه‌گذاران
اين كارگزار بورس درباره تاثير منفي مسائل سياسي بر بورس باوجود اعلام نبود نگراني از سوي مسوولان كشور گفت: زاويه ديد مسوولان با زاويه ديد سرمايه‌گذاران متفاوت است به اين معني كه ماهيت سرمايه ترسو است و به كوچك‌ترين اتفاق‌ها واكنش نشان مي‌دهد، در حالي كه مسوولان ابعاد مختلف را مي‌بينند و افق زماني آنها بلندمدت است اما بيشتر سرمايه‌گذاران ديد كوتاه‌مدت دارند.
بنابراين سرمايه‌گذاران براساس ديد خودشان درست عمل مي‌كنند. كفاش به سرمايه‌گذاران توصيه كرد: كساني كه چند سال در بورس، سرمايه‌گذاري كرده‌اند با اين نوسانات غريبه نيستند و اين قبيل اتفاق‌ها در همه جاي دنيا رخ مي‌دهد و مفهوم چرخه اقتصادي نيز همين است و به نظر من كسي كه ديد بلندمدت داشته باشد نبايد نگران باشد و مسائل رواني تاثير كوتاه‌مدتي در بازار دارد.
وي در پايان گفت: حقوقي‌ها بايد در چنين مواردي از بازار حمايت كنند و در حجم بالا به خريد بپردازند از سوي ديگر سرمايه‌گذاران حقيقي نيز مي‌توانند با بهره‌گيري از تحليل‌هاي فاندامنتال به سود موردنظر خود دست يابند و بارها تجربه شده كه اگر تحت تاثير نوسانات نباشند به بازدهي خوبي دست مي‌يابند. بايد قبول كرد كه بازار ما بازار نوسان‌گيري نيست و در چنين شرايطي ريسك بازار با بازدهي آن همخواني ندارد.